Enjawulo wakati w’embuto ezigiddwamu obulungi ne zigiddwamu obubi kinsiziira ku bukulu bw’olubuto mu nsalawo y’enkola esinga obulungi ku lubuto ne bbanga gyelukuze.
Ebyawandiikibwa Marie- Simone
Ebiseera ebisinga, ebibangilize oba ebbanga elye’myezi esatu n’obukulu bw’olubuto bikulu mu kukubaganya ebirowoozo ku bisuubirwa mu lubuto, naye ekikulu ekilala ye mboozi eyeetoolodde ebitundu ebisatu olubuto mwelukulila awamu n’enkola entuufu ey’okuggyamu olubuto mu kasera ako .
Enkola ekusaanira okuggyamu olubuto yesigamye nnyo ku bukulu bw’olubuto lwo n’ebyetaago byo omuntu ssekinoomu. Ensalawo yo ejja kuba ya njawulo okusinziira ku byafaayo byo eby’obujjanjabi eby’emabega, ekifo w’oli, n’amateeka agafuga egwanga lyo. Okutwalira awamu, okusalawo ku nkola ki ekusana ebintu bingiko birina okulowoozebwako, omuli bino wammanga:
- olubuto lwo lukulide ebweru wa nnabaana;
- olina obuzibu bw’okuvaamu omusaayi oba okumira eddagala erikendeeza obukwaafu bw’omusaayi;
- olina allergi ku Misoprostol oba Mifepristone.
- olina obulwadde obw’amaanyi obw’ekibumba oba amawuggwe.
- olina akaweta ko mu’nnabaana (IUD).
- obadde otera okumira eddagala eriyitibwa corticosteroids.
- nnabaana yo elina enkula ey’enjawulo ku nkula yabulijo.
Ensonga zino zonna, nga mw’otwalidde n’endala nnyingi, nkulu nnyo mu kulonda enkola y’okuggyamu olubuto ekusaanira. Wandifunye amagezi okuva eri omusawo w’ebyobulamu.
Enkola ya okunyumya nga oyita ku mukutu gwa safe2choose.org ekusobozesa okwogera ne kansala ajja okukuwa eby’okulonda by’olina mu budde obwo bwenyini. Ajja kwongela okukulungamya mu ngeri esinga obulungi ku bikwata ku kunoonya amagezi g’abasawo bwekiba kisoboka.
Ekiwandiiko kino kija kukuyamba okutegeera enkola ey’okuggyamu olubuto eyandikusingidde okusinziira ku bukulu bw’olubuto lwo. Okusookera ddala, tujja kukulambulila engeri gy’oyinza okuzuulamu obukulu bw’olubuto lwo n’oluvannyuma tulambule mu bujjuvu enkola ez’enjawulo ez’okuggyamu embuto ezisaanira emitendera egy’enjawulo egy’olubuto.
Engeri Y’okuzuula Obukulu bw’Olubuto
Obukulu bw’olubuto bubalibwa okutandikila ku lunaku olusooka omukyala ow’olubuto lw’asembayo okugenda mu nsonga. Kino kiba bwe kityo kubanga ekiseera oba omwezi ogusembayo okugenda mu nsonga gulaaga bulungi nnyo ddi omukyala lw’anaddamu okufulumya eggi ekintu ekikulu mukufuna olubuto.
Enkola z’okuggyamu embuto
Okuggyamu embuto mu by’obujjanjabi
Okusinziira ku kitundu wobela, okuggyamu embuto mu nkola ey’obujjanjabi kizingiramu okukozesa Misoprostol yekka oba Mifepristone ne Misoprostol awamu. Misoprostol akozesebwa yekka ku abakyala abali wansi wa wiiki 9, omuntu amira empeke 8 eza Misoprostol, buli emu nga erimu 200mcg, ate nga abakyala abali wakati wa wiiki 9 ne 11, empeke 12 eza Misoprostol, buli emu erimu 200mcg okusobola okuggyamu olubuto.
Enkozesa ya Misoprostol ne Mifepristone eyawukanamu katono, ng’omuntu asooka kumira empeke ya Mifepristone eya 200mg, eziyiza progesterone, emu ku busimu obukulu obuyamba ku nkula yo lubuto. Empeke eno esobola okumilibwa awaka, oba mu ddwaaliro era nga tejja kutataganya mirimu gyo egya bulijjo ng’omaze okugimira. Oluvannyuma lw’essaawa 24 ku 48, omira empeke nnya ez’eddagala eryokubiri, Misoprostol (200mcg),oyinza okuliteeka wansi w’olulimi. Okusinziira ku bukulu bw’olubuto, eddagala lino osobola okulimira awaka oba mu ddwaaliro. Mu ssaawa ntono ng’omaze okumira eddagala ery’okubiri, olususu lwa nnabaana lumenyeka ekiyinza okuvaako obulumi, okuvaamu omusaayi n’ekiletela olubuto okuvamu. Kikulu okumanya nti enewulila yabakyala abasinga yanjawulo era singa weesanga nga tokakasa kya kukola, tuukirira ababuulirira baffe aba safe2choose.
Okuggyamu embuto nga okozesa empeke, okutwalira awamu, kusobola okukolebwa ku myezi gy’olubuto okuva ku wiiki 3, okutuka ku wiiki 11. Nga bwe kiri ku nkozesa Misoprostol yekka, okuggyamu embuto n’empeke zombi ku mbuto egisukka wiiki 11 kulina okukolebwa mu mbeera y’obujjanjabi oba mu dwaliro.Ababuulirira baffe aba safe2choose bawa obuyambi ku kuggyamu embuto mu by’obujjanjabi awaka okutuuka ku wiiki 11 era ebisingawo osobola okubisoma wano.
Enkola ezikolebwa mu ddwaaliro
Enkola ya Ekyuuma ekinuuna ekikozesa emikono oba amasanyalaze (MVA oba EVA)
Enkola eno etera okukolebwa ku mbuto ezitanaweza wiiki 15.
Tubu eyingizibwa mu nnabaana, okuyita mu mumwa gwa nnabaana, olubuto ne luggyibwamu nga bakozesa okusonseka oba okunuuna. Okusonseka kuyinza okukolebwa n’engalo oba amasannyalaze, era wano wewava enjawulo eri wakati w’ebintu bino byombi. Abasawo bangi abomu kitundu basalawo okukozesa ekyuma ekinuuna olubuto (vacuum aspiration) kuba kyangu, era kyetaagisa ebyuma bitono. Eno enkola esobola okukozesebwa mu kulabirira oluvannyuma lw’okuggyamu embuto bwe weesanga mu mbeera nga okuvaamu olubuto oba singa olubuto lwewagilamu ewaka telwavamu bulungi.
Enkola yo kunnuna ne kyuuma esobola okukozesebwa ku mbuto ku bukulu bw’olubuto okuvila ddala ku wiiki 2 okutukila ddala ku wiiki 15. Soma wano ekikwata ku kuggyamu embuto kwa MVA okutali kwa bulabe.
Enkola ya kugulawo omumwa gwa nabana (D&E)
Enkola esinga kukolebwa ku mbuto ezigwa ebweru w’emyezi gy’olubuto egisooka.Ekozesa obuuma obuteekebwa munda mu mumwa gwa nnabaana okutuuka ku nnabaana okuggyamu olubuto. Omusawo omukugu asooka kukuwa ddagala erigenda okugaziya omumwa gwa nnabaana. Zino ziyinza okuba empeke ezitera okukozesebwa mu by’obujjanjabi eziggyamu embuto, Mifepristone oba Misoprostol, oba ayinza okukozesa ebuuma obugaziya (osmotic dilator). Obuuma obugaziya bukolebwa okuva mu muddo gw’omu nnyanja, era bwe ziyingizibwa mu bukyala, zijja kuyamba omumwa gwa nnabaana okwegula ekisobozesa okuyingira kw’obuuma.
Oluvannyuma lwa kino, ojja kuweebwa eddagala erisanyalaza okusinziira ku bukulu bw’olubuto, era enkola eno ejja kumalibwa mu ddakiika 15.
D&E nkola ekozesebwa ku mbuto mu bukulu bw’olubuto okuva ku wiiki 15 okutuka ku wiiki 24.
Okulonda enkola ey’okuggyamu olubuto okusinzila ku bukulu bwo olubuto obwe’enjawulo kiyinza okuba ekizibu eri abantu bangi, naye ba kansala baffe ku safe2choose bakubeerawo ku mitendera gyonna era bajja kukuyamba okukuyisa mu mitendera egyetaagisa. Batuukirire ng’oyita mu mboozi yaffe oba e-mail ku info@safe2choose.org.